Onderzoek

Carsten Schnober en Maarten Sprenger onderzochten voor Slim Zoeken de kwaliteit en bruikbaarheid van de eerste tien zoekresultaten in Google voor honderd zoekopdrachten van basisschoolleerlingen.

Deze honderd authentieke queries zijn onze lens op wat er op het web beschikbaar is, en wat er in de vorm van duizend resultaten via de zoekmachine aan de zoeker gepresenteerd wordt.

Wij presenteerden onze paper 100 Queries: What do Dutch Children See on the Web? op 10 april 2025 in Lucca (Italië) op de ROMCIR – The 5th Workshop on Reducing Online Misinformation through Credible Information Retrieval. Dit is de link naar de paper.

100 Queries – Zoeken onderzocht

Met dit onderzoek wilden we enerzijds zichtbaar maken dat het zinloos is kinderen zomaar iets te laten googelen voor school, en anderzijds een begin maken met het beantwoorden van de vraag wat web search waard is tegenwoordig – vooral ook bekeken vanuit het aanbod van online content. Wat kan je verwachten te vinden op het web? We sluiten hiermee aan op een opleving in de kritische benadering van web search voor gebruikers.

Onderzoeksstelling en verwachtingen:

Hoeveel betrouwbare bronnen krijg je via honderd kinderzoekopdrachten? Want wij denken dat er erg veel onduidelijke of misleidende informatie op het web staat.
Hoeveel van die bronnen zijn bruikbaar en leesbaar voor kinderen? Want wij denken dat het web als geheel best moeilijk is qua toegankelijkheid…

Het gebruik van zoekmachines lijkt ondergeschikt te worden aan het gebruik van tools als ChatGPT. Maar niets is minder waar, juist generatieve AI moet worden gecontroleerd aan de hand van bruikbare bronnen op het web.

Een achterliggende reden om eigen onderzoek uit te voeren was om data te verzamelen die richting kan geven aan media-educatie rond internetbronnen.

Ultrakorte samenvatting van het 100 Queries onderzoek

Het 100 Queries project leverde enerzijds inzicht in de kwaliteit en bruikbaarheid van zoekresultaten. En geeft anderzijds inzicht in het soort bronnen dat bij Google hoog in de ranking komt.

Het web is zonder afbakening en begeleiding voor leerlingen geen geschikte plek om op zoek te gaan naar informatie. Te veel afleiding en commercialiteit in de eerste plaats, en erg complex qua beoordeling van de inhoud in de tweede plaats. Het web (wij zagen daarvan 542 bronnen) als geheel is meer gericht op promotie en geld verdienen dan op eerlijke informatie-overdracht;
Simpel zoeken met één woord is weinig succesvol: je krijgt dan veel webshops en andere commerciële resultaten; betrouwbare kindercontent komt überhaupt niet snel naar boven, herformuleren is dus belangrijk;
De toegankelijkheid van de informatie viel op zich mee. En verrassend: de overheid in z’n algemeenheid doet echt z’n best om toegankelijke informatie te leveren;
Veel websites geven voldoende tot goede informatie over zichzelf (zo’n driekwart van het totaal), en er zijn duidelijke parallellen te zien tussen het ontbreken van een ‘over-ons of about-pagina en inhoud die beter vermeden kan worden.

Wijs leerlingen rechtstreeks de weg naar vertrouwde bronnen. En leer ze aan de hand hiervan wat de kenmerken van geschikte bronnen zijn.

Onze aanbevelingen

Het is essentieel dat leerlingen vanaf een jaar of tien zicht krijgen op de uiteenlopende bronnen zoals we die tegenkomen via een zoekmachine, en op de doelen van makers…
Het is belangrijk om te weten hoe je online informatie kunt onderzoeken op bruikbaarheid;
Het is ook essentieel om samen een vocabulaire te ontwikkelen voor het bespreken van webcontent in het algemeen. En het is ook hoog tijd om te stoppen met het idee dat alle basisschoolleerlingen pre-academische kwaliteiten als bronnen vergelijken zouden kunnen ontwikkelen. Wijs leerlingen vooral de weg, met uitleg. En laat leerlingen daarnaast niet zonder voorbereiding googelen of chatten met chatbots.

Wij willen voorstellen dat elke leerkracht of docent die een (nieuwe) online bron laat zien in de klas (voor welk doel dan ook), er steeds bij vertelt wie de makers van de informatie zijn en wat het doel van de bron is. Dit als goede gewoonte om leerlingen ervan te doordringen dit ook altijd zelf uit te zoeken. En zeker ook om ervaring op te doen met het onderzoeken daarvan, want het web is schimmig.

Publicaties

Lees hier het verslag Zoeken onderzocht, het 100 Queries project, als artikel voor de 37e HSN-conferentie in Brussel, nov. 2024.
Klik hier voor de onderzoeksdata: https://github.com/SlimZoeken/100queries/
ROMCIR – The 5th Workshop on Reducing Online Misinformation through Credible Information Retrieval – in Lucca, Italië. Dit is de link naar de paper.

In de online versies van Slim Zoeken krijgen zoekvaardigheden handen en voeten voor iedereen. De Slim Zoeken Kennisbank bevat meer dan 100 onderwerpen en een uitgebreide begrippenlijst.